GLUT1 DS
Deficyt transportera glukozy typu I
Deficyt Glut1 to rzadka choroba uwarunkowana genetycznie, która upośledza metabolizm energetyczny mózgu. Po raz pierwszy została opisana w 1991 roku przez profesora Darryla De Vivo. Jest spowodowana mutacjami w genie SLC2A1, który koduje białko transportera glukozy typu 1 (Glut1). Białko Glut1 jest głównym transporterem glukozy i przenosi również inne ważne cukry przez barierę krew-mózg. Glukoza jest głównym źródłem energii dla komórek i jest kluczowa dla wielu procesów metabolicznych.
LICZBA CHORYCH
Częstość występowania zespołu deficytu Glut1 jest nieznana, prawdopodobnie wynosi 1,65-2,2 na 100 000 urodzeń. Choroba dotyka w tym samym stopniu chłopców i dziewczynki. Obecnie na całym świecie zdiagnozowano kilkuset pacjentów, ale eksperci uważają, że wielu chorych jest niezdiagnozowanych.
Szacunkowe częstości zachorowania na deficyt Glut1:
- Szkocja: 1 na 24 300 urodzeń
- Dania: 1 na 83 000 urodzeń
- Australia: 1 na 90 000 urodzeń
- Polska: brak danych
DIAGNOSTYKA
Diagnostyka Glut1 DS opiera się o 3 główny kryteria:
- charakterystyczne cechy kliniczne
- nakłucie lędźwiowe: obniżone stężenie glukozy w płynie mózgowo-rdzeniowym (zazwyczaj <40 mg/dl przy prawidłowej glikemii we krwi; u pacjentów opisywane są wartości od 16,2 do 50,5 mg/dl, a w łagodniejszych postaciach choroby 41-52 mg/dl)
- mutacje w genie SLC2A1 (głównie de novo; jednak brak potwierdzenia genetycznego nie wyklucza Glut1DS)
Trwają prace nad badaniem mniej inwazyjnym niż punkcja lędźwiowa, które polega na badaniu krwi określającym ilościowo białko Glut1 na powierzchni erytrocytów. Test METAGlut1 wykazał 80% czułość i wysoką >99% swoistość w rozpoznawaniu choroby. Badanie opracowywane jest przez francuskich naukowców.
OBJAWY
Główny symptomy:
- napady padaczkowe
- zaburzenia ruchowe
- zaburzenia poznawcze i inne
Upośledzony transport glukozy związany z deficytem Glut1 powoduje kryzys energetyczny w mózgu, co często skutkuje szeregiem objawów neurologicznych, takich jak napady padaczkowe (często o wczesnym początku napady nieświadomości), zaburzenia mowy (spowolniała, niewyraźna) i ruchu oraz opóźnienia w rozwoju. U niemowląt często obserwuje się charakterystyczne sakkadowe ruchy gałek ocznych, którym towarzyszą ruchy głowy w tym samym kierunku. U dzieci można także zaobserwować małe przyrosty obwodu głowy. W wieku późniejszym mogą pojawić się ataksja, spastyczność, ruchy mimowolne, dystonia czy ogólna niezgrabność ruchowa. Zaburzenia ruchowe o przewlekłym charakterze lub występujące napadowo, często prowokowane są wysiłkiem, głodzeniem, stresem, brakiem snu czy zwiększeniem temperatury ciała.
Choroba może także powodować niepełnosprawność intelektualną, od łagodnej do ciężkiej postaci.
Warto podkreślić, że nie wszyscy pacjenci doświadczają wszystkich objawów, a ich nasilenie może być różne. Objawy mogą się zmieniać i ewoluować z czasem.
Filmy obrazujące niektóre objawy Glut1 DS: kliknij tutaj
LECZENIE
Leczeniem z wyboru deficytu Glut1 jest terapia dietą ketogenną. Jest to dieta niskowęglowodanowa, normobiałkowa i wysokotłuszczowa. Powoduje, że organizm produkuje ciała ketonowe, które mogą być używane jako paliwo przez mózg i inne tkanki, gdy glukoza jest ograniczona. Dieta pomaga większości pacjentów z różnymi objawami, nawet w wieku dorosłym, ale nie jest to leczenie przyczynowe. Uważa się, że terapia dietą ketogenną pomaga zachować wzrost i rozwój mózgu w deficycie Glut1, dlatego wczesna diagnoza i szybkie włączenie leczenia są kluczowe.
U pacjentów z deficytem Glut1 zaleca się prowadzenie klasycznych odmian diety ketogennej lub modyfikowanej diety Atkinsa, nie jest zalecana dieta o niskim indeksie glikemicznym. Każdy rodzaj diety powinien być suplementowany z uwagi na znaczne ryzyko niedoborów pokarmowych.
U wielu pacjentów podczas leczenia dietetycznego prowadzona jest także farmakoterapia przeciwpadaczkowa.
W czasie prowadzenia terapii dieta ketogenną należy dążyć do tak wysokiego stężenia ciał ketonowych, jakie jest dobrze tolerowane przez organizm, bez działań niepożądanych.
Terapia dietą ketogenną powinna być prowadzona pod nadzorem zespołu medycznego, w skład którego powinien wchodzić co najmniej dietetyk i lekarz, którzy specjalizują się w tego typu terapii. Z uwagi na ryzyko działań niepożądanych, nie powinna być stosowana na własną rękę, bez opieki medycznej.
Warto podkreślić, że medyczna terapia dietą ketogenną różni się od modnej w ostatnich latach „diety keto” promowanej na odchudzanie. Sprawdź ośrodki w Polsce, które prowadzą terapię dieta ketogenną: kliknij tutaj
W literaturze naukowej opisywane są także inne metody leczenia deficytu Glut 1, m.in. stosowanie diet wysokowęglowodanowych, suplementacja doustnymi ketonami, triheptanoina, suplementacja C8 i C10 w optymalnych proporcjach czy suplementacja kwasu alfa-liponowego; jednak w większości przypadków okazały się nieskuteczne, dlatego nie są standardowo rekomendowane.